KLEIN IS FIJN

Eenvoud versus complexiteit

Voor veel mensen is de wereld aardig complex geworden. Eenvoud en kleinschaligheid zijn populair. Ronald van der Vorst stelt in zijn column in Het Financieele Dagblad dat onze behoefte aan eenvoud niet mag leiden tot eenvoudig denken. De wereld is daarvoor simpelweg te complex geworden. [1] Maarten Boudry [2] ageert in De Volkskrant tegen klimaatactivisten die de klimaatcrisis wijten aan menselijke hoogmoed en manen tot bescheidenheid: minder consumptie, minder economische groei want oneindige groei is onmogelijk. Boudry pleit voor een rationele benadering van het klimaatprobleem en komt daarbij uit op het vol inzetten van technologische innovaties die de CO2-uitstoot verminderen zoals het gebruik van kernenergie.

Van klein naar groot ?
De betrokkenheid van individuen bij de maatschappij is groeiende. In deze tijd van onzekerheid en angst hebben we de behoefte om van betekenis te zijn. Deze individuele, kleinschalige betrokkenheid en het streven om bij te dragen aan veranderingen kan leiden tot initiatieven op gemeentelijk niveau, doorgroeien naar landelijk en zelfs internationaal. Twee voorbeelden hiervan zijn Greta Thunberg die een internationaal platform heeft gekregen met haar klimaatboodschap [3]. En de #metoo beweging [4]. Allebei klein begonnen initiatieven van dappere vrouwen ontstaan uit onvrede met de status quo. Initiatieven die over de hele wereld hun weerklank hebben gevonden en weer anderen aanzetten tot actie.

En er zijn meer kleine, individuele acties met impact die verder gaat dan de familiekring. Zo heeft in Nederland Merel van Vroonhoven haar baan als bestuursvoorzitter van de AFM opgezegd om zich te wijden aan het speciaal onderwijs. Een mooi voorbeeld van altruïstisch gedrag, gericht op de ander en niet gericht op financieel gewin.

Grootschalig versus kleinschalig
Ongetwijfeld hebben we ingewikkelde en grootschalig toegepaste technologie nodig om de gevolgen van bijvoorbeeld de groei van de wereldbevolking, verregaande urbanisatie en (lucht)vervuiling het hoofd te bieden. Echter door de complexiteit en de onderlinge verwevenheid van problemen in de wereld zijn de meeste mensen helemaal niet in staat om ze op grote schaal op te lossen. Is het niet óók nodig om kleinschalige oplossingen te zoeken en te vinden. En is dit niet juist de kracht van gewone mensen ?

Welzijn en geluk
Zo lijkt de tijd langzaam rijp te worden voor een economie die niet persé leidt tot meer groei en meer winst maar een economie die leidt tot meer welzijn. Andrew Oswald, hoogleraar economie aan de Universiteit van Warwick, stelt vast dat vanaf een bepaald inkomensniveau het geluksgevoel van landen niet langer toeneemt als het gemiddeld inkomen verder stijgt. Volgens hem is economische groei en rijkdom alleen belangrijk als die het geluk verhogen. In Europa is welvaart niet langer bepalend voor het welzijn: meer geld verdienen, leidt niet langer tot het ervaren van meer geluk [5].

Klein is fijn
In de discussies rondom het klimaat en duurzaamheid is er lange tijd een gebrek geweest aan zicht op nieuwe economische modellen die winstmaximalisatie niet voorop stellen en toch een gezonde bedrijfsvoering mogelijk maken. Op kleine schaal zijn er steeds meer initiatieven waarbij ondernemers andere economische modellen uitproberen.

Eén van deze ondernemers waar ik onlangs over las in The Guardian [6] is Patrick Grant, eigenaar van Community Clothing [7]. Met deze sociale onderneming, opgericht in 2016, brengt Patrick Grant duurzame, betaalbare en goed gemaakte kleding op de markt. Tegelijkertijd creëert hij weer banen voor mensen met ambachtelijke vaardigheden in een industrie die eens groot was in de UK. Hij houdt de prijzen laag door nauwelijks geld aan reclame te besteden, past hergebruik van materialen toe en zoekt voortdurend naar de minst vervuilende productieprocessen. Zijn manier van bedrijfsvoering is o.a. mogelijk gemaakt door automatisering en nieuwe technologie en heeft het dienen van de gemeenschap, de werknemers en de klanten ten doel.

Op wereldschaal is zijn initiatief klein, maar de impact is groot.

Constance Gerris
17 oktober 2019