Dura Vermeer helpt met de hub ‘Urban miner’ om gebruikte bouwmaterialen een zo hoogwaardig mogelijke herbestemming te geven. Met het platform PharmaSwap streven apothekers naar zo min mogelijk verspilling van medicijnen. Cling is een platform dat initiatieven ontwikkelt om accu’s van electrische auto’s een tweede leven te geven en vraag en aanbod op elkaar afstemt.
Bedrijven helpen elkaar via hubs en platforms om verspilling tegen te gaan en de levenscyclus van producten te verlengen. Hier ontstaat naast nut ook steeds meer noodzaak voor. Zo heeft de bouw te maken met tekorten en prijsstijgingen van materialen. En de kledingindustrie krijgt als één van de eerste sectoren te maken met de Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV), waarin zij zelf de kosten gaan dragen voor de verwerking van afgedankte kleding.
Welke nieuwe samenwerkingen zien we ontstaan in de circulaire economie?
Samenwerken met concurrenten
Bedrijven die in de lineaire economie concurrenten zijn, kunnen in de circulaire economie samen optrekken. De concurrenten Ahrend en Gispen hebben samen een circulaire hub opgezet voor de reparatie en het opknappen van hun meubels, waarbij ook andere bedrijven mogen aansluiten. Door samen te werken maken de bedrijven efficiënter gebruik van middelen en delen de kosten.
Het Italiaanse modehuis Gucci heeft samen met concurrenten als Prada en Balenciaga een circulaire hub opgericht. Hierin worden grondstoffen en materialen gedeeld, gezamenlijk afval en onverkochte kleding ingezameld en hergebruikt of een herbestemming gezocht. Ook bestaat de samenwerking uit het ontwikkelen van nieuwe materialen, technologieën en processen om de kledingindustrie circulair te maken.
Reducenten
Naast samenwerkende concurrenten en hubs waarin reststromen gedeeld worden, ontstaan er ook bedrijven die de rol van ‘reducenten’ op zich nemen: het omzetten van afvalproducten zodat producenten deze weer kunnen opnemen.
Het bedrijf PeelPioneers werft actief restanten sinaasappelschillen bij restaurants en supermarkten om deze om te zetten naar grondstoffen voor levensmiddelen en cosmetica. Ze hebben een eigen pick up service om de schillen op te halen bij diverse leveranciers. Het bedrijf Revyve haalt biergist op bij brouwerijen en zet dit om naar eiwitten voor vegetarische burgers en sauzen. In de circulaire economie, die meer als ecosysteem zal functioneren, vormen dit soort bedrijven de groep ‘reducenten’, een groep die we in het lineaire model over het hoofd zagen in het businessmodel.
Ook nieuwe technologieën kunnen een afzonderlijke schakel worden in de keten, zodat producenten deze niet zelf hoeven in te kopen.
De WUR heeft een experiment gedaan met de foodtechnology hub, een container met een soort mini-fabriek met innovatieve technologie om producten te vervaardigen en duurzaam te verpakken. Deze kan worden gehuurd door kleinschalige producenten en boeren.
Andere nieuwe schakels in de economie kunnen bijvoorbeeld bemiddelaars zijn die reststromen beoordelen, eventueel bewerken en koppelen aan fabrikanten die het als grondstof kunnen inzetten. Wellicht ontstaan er meer circulaire hubs waar ook technologie beschikbaar komt om reststromen te verwerken naar nieuwe producten of grondstoffen. Zo heeft WUR een tool ontwikkeld (de Procestimator) waarin je je reststromen en gewenst eindproduct kan invoeren. De tool berekent dan welke processtappen nodig zijn, welke nutriënten overblijven en wat de kosten zijn.
Uitbesteden aan technologie
Waar bedrijven de afgelopen decennia hun hoofd braken over hoe ze hun keten schoon, duurzaam en verantwoord kregen, ontstaan er nu vanuit de technologie mogelijkheden om een deel van de keten te vervangen. By Borre biedt een white label service voor kledingbedrijven waarin zij met duurzame materialen eigen ontwerpen kunnen laten printen. Notco is een soortgelijk initiatief voor de voedingsmiddelenindustrie. Ze produceren producten in opdracht van levensmiddelenmerken met behulp van AI en bieden de garantie voor en hoge voedingswaarde, goede smaak en de zekerheid van gecertificeerde producten. Een deel van de keten kan ook vervangen worden door technologie. Zo biedt DyeCoo technologie om kleding te kleuren zonder gebruik te maken van water en chemicaliën. Maar ook een bedrijf als Pieter Pot biedt producenten een gemakkelijke oplossing om verpakkingsvrije producten te leveren.
De vraag is of de technologie als losse schakel in de keten blijft, of dat deze uiteindelijk in het bedrijfsproces wordt geïntegreerd of in lokale hubs terecht komt zodat iedereen er gebruik van kan maken.
Ecosysteemeconomie
Er ontstaan steeds meer horizontale verbindingen tussen bedrijven die gericht zijn op de circulaire economie. De nieuwe technologie waarin onder meer AI en de 3D printer een rol spelen, ondersteunen deze ontwikkeling. Zo begint de circulaire economie steeds meer op een ecosysteem te lijken, bestaande uit complexe onderlinge relaties, en een samenhangend geheel van producenten, consumenten en reducenten.
Femke Sikkema
Juni 2023
